روشهای تشخیص شیر تقلبی از شیر سالم در خانه و آزمایشگاه - گردش مهاجر

تشخیص شیر سالم و تقلبی

مواد لبنی از دسته مواد غذایی هستند که زود فاسد شده و خراب می گردد. لبنیات از جمله شیر در صورت سالم نبودن ممکن است آسیب های جبران ناپذیری مانند مختل کردن دستگاه گوارش و بروز تب مالت را در پی داشته باشد. کارخانجات ممکن است آب، نشاسته، مواد شوینده، فرمالین و انواع مواد مضر دیگر را وارد شیر نمایند. در ادامه این مقاله روشهای تشخیص شیر تقلبی از شیر سالم با ارزش غذایی بالا را آنالیز می کنیم.

مواد شوینده در شیر

1. اندازه 5 تا 10 میلی لیتر شیر را در لیوان بریزید.
2. همان اندازه آب به آن اضافه کنید.
3. برای 5 دقیقه آن را هم بزنید.
4. اگر بر سطح شیر کف متراکم مشاهده کردید پس در شیر مواد شوینده وجود دارد.
5. در غیر این صورت یک لایه کف بسیار نازک روی سطح تشکیل می گردد.

فرمالین در شیر

1. اندازه 10 میلی لیتر شیر را در لوله آزمایش بریزید.
2. اندازهی اسید سولفوریک به آن اضافه کنید. دقت داشته باشید این کار را در شرایط آزمایشی و کاملاً به احتیاط انجام دهید.
3. در حین انجام کار لوله آزمایش را تکان ندهید.
4. اگر بین شیر و اسید سولفوریک محلولی بنفش رنگ به وجود آمد پس شیر حاوی فرمالین است.

نشاسته در شیر

1. حدود 3 میلی لیتر شیر را در یک لیوان بریزید.
2. به آن 5 میلی لیتر آب اضافه کنید.
3. مخلوط بالا را بجوشانید.
4. به آن موقع دهید تا سرد گردد.
5. پس از سرد شدن 2 تا 3 قطره ید در آن بریزید.
6. اگر رنگ مایع به سمت آبی رفت در آن از نشاسته استفاده شده است.

آب در شیر

1. شیر را روی سطحی شفاف و صاف بریزید.
2. سطح را به حالت اریب بگیرید.
3. شیری که خالص باشد در صورت سرازیر شدن آرام جریان پیدا می نماید و ردی از خود باقی نمی گذارد.
4. اما شیری که در آن آب وجود داشته باشد سریع پایین ریخته و از خود خطی سفید بر جای می گذارد.

کرومات و بی کرومات پتاسیم در شیر

1. اندازهی شیر در ظرف بریزید.
2. 2 قطره نیترات نقره به آن اضافه کنید.
3. اگر شیر به سمت قرمز خونی رنگ رفت، شیر حاوی کرومات و بی کرومات پتاسیم است.

کرومات و بی کرومات را به شیر فاسد شده اضافه می نمایند تا در حین حرارت تماشا لخته نگردد.

نمک در شیر

1. 5 میلی لیتر نیترات نقره را با چند قطره کرومات پتاسیم 5٪ مخلوط کنید.
2. به آن 1 میلی لیتر شیر اضافه کنید.
3. اگر شیر، زرد رنگ شد پس در آن نمک اضافه شده است.
4. اما اگر شیر، قهوه ای آجری رنگ شد، شیر بدون نمک است.

اما علت اضافه کردن نمک به شیر این است که نمک باعث کاهش نقطه انجماد شیر می گردد. در نتیجه افرادی که به شیر آب اضافه می نمایند با یاری نمک می توانند آب اضافی را پنهان نمایند.

واناسپاتی (Vanaspati) در شیر

واناسپاتی (Vanaspati) یک ماده شبیه به روغن پالم است. برای تشخیص آن مراحل زیر را انجام دهید.

1. 3 میلی لیتر شیر را در لوله آزمایش بریزید.
2. همان اندازه اسید هیدروکلریک به آن اضافه کنید.
3. اگر بعد از گذشت 5 دقیقه زمان، رنگ شیر قرمز شد پس در آن واناسپاتی استفاده شده است.

روش های خانگی و آسان برای تشخیص شیر فاسد

روش های معرفی گردیده در بالا اغلب روش های آزمایشگاهی بودند که انجام آن ها در خانه کمی سخت است. در این قسمت روش هایی را معرفی می کنیم که به یاری آن ها فاسد بودن شیر را می توان تشخیص دارد. با ما همراه باشید.

تاریخ مصرف شیر را بخوانید

به هیچ وجه شیر تاریخ گذشته نخورید. شیر از مواد غذایی فوق العاده حساس است که زود فاسد می گردد و فاسد شدن آن باعث ایجاد بیماری های مختلف می گردد. با وجود قوانین دقیق واحدهای نظارت بر بهداشت، تاریخ انقضا یک نشانه مهم برای سالم بودن شیر است. پس در هنگام خرید حتماً آن را چک کنید.

شیر را بو کنید

همه ما بوی شیر طبیعی برایمان آشناست. شیر سالم تنها همان بو را می دهد. اگر هر گونه بوی اضافی مانند ترشی احساس کردید به سالم بودن شیر شک کنید. شیر فاسد شده بو و مزه ترش می دهد. البته بوی طبیعی الزاماً به معنای سالم بودن شیر نیست.

رنگ شیر را چک کنید

شیر سالم سفید است و کمی به سمت کرمی می رود. برای تشخیص رنگ دقیق شیر آن را در یک ظرف شفاف ریخته، مقابل نور بگیرید و رنگ آن را آنالیز کنید. اگر کمی از حالت نرمال تیره تر بود یعنی شیر شما فاسد است.

غلظت شیر را آنالیز کنید

شیر سالم بافتی روان و یکدست دارد. اگر در شیر لختی یا تکه های شبیه ماست و پنیر مشاهده کردید باید به سالم بودن شیر شک کنید. برای آنالیز بافت شیر بهتر است آن را درون ظرفی شفاف ریخته و مقابل نور قرار دهید. اگر تکه هایی مانند پنیر یا لخته در آن وجود داشت آن را دور بریزید.

تست حرارت

برای انجام تست حرارت می توانید شیر را برای 60 ثانیه درون ماکروویو قرار دهید یا آن را بر روی اجاق گاز بجوشانید. از هر کدام از روش ها که استفاده کردید در صورت مشاهده لخته یا دلمه شدن شیر فاسد است و اگر حباب های کوچک بر سطح آن تشکیل شد به معنای سالم بودن شیر است. لایه چربی که بر روی سطح شیر تشکیل می گردد علت بر فاسد بودن شیر نیست.

از شرایط نگهداری شیر مطمئن شوید

شیر با توجه به بسته بندی که دارد شرایط نگهداری متفاوتی نیز می تواند داشته باشد. برخی شیرها را ظرف ده روز باید بهره ببرید و شیرهای پاکتی را تا قبل از باز شدن برای چند ماه می توانید در یخچال نگهداری کنید. شیر با برچسب یو اچ تی (UHT) می تواند برای مدت طولانی خارج از یخچال اما به دور از حرارت مستقیم خورشید نگهداری گردد.

اما انواع دیگر شیر باید حتماً در یخچال و دمای 0 تا 4 درجه سانتیگراد نگهداری شوند. بعلاوه شیرهای با برچسب یو اچ تی نیز پس از باز شدن در ضروری است در یخچال باشد. توجه داشته باشید هر نوع شیری، فارغ از تاریخ مصرفی که دارد، پس از باز شدن در آن باید طی سه روز کاملاً استفاده گردد.

انواع شیر

شیر پاستوریزه یعنی شیر که از فروشگاه های مختلف و نه به صورت محلی خریداری می کنید انواع مختلفی دارد. بسیاری این نمونه ها را با عنوان های استریلیزه و هموژنیزه بر روی پاکت های شیر مشاهده نموده اید. در این قسمت از مقاله به معرفی انواع شیر می پردازیم.

شیر پاستوریزه

شیر خام که در واقع شیر گاو است در هر شرایط نگهداری به سرعت فاسد می گردد. به همین علت طی فرایند پاستوریزاسیون تمامی میکروارگانیسم های مضر و بیماری زا را از بین می برند. در این فرایند شیر را در دمای 72 تا 75 درجه سانتیگراد برای 15 تا 20 دقیقه می جوشانند و بعد حرارت را به سرعت تا 5 درجه سانتیگراد پایین می آورند.

در نتیجه شیر پاستوریزه میکروارگانیسم های بیماری زا ندارد. اما اندازهی میکروارگانیسم غیرفعال و بدون ضرر دارد که پس از گذشت مدتی به صورت فعال در می آید. نگهداری این شیر در یخچال نیز تغییری در این واقعیت ایجاد نمی نماید؛ بنابراین شیر پاستوریزه باید در یخچال نگهداری گردد و ظرف مدت 2 تا 3 روز استفاده گردد. طول عمر این نوع شیر کم است و به سرعت میکروارگانیسم های آن فعال می گردد.

شیر استریلیزه

شیر خام در فرایند استریلیزاسیون در دمای 140 درجه سانتیگراد برای 2 تا 5 ثانیه حرارت داده می گردد. در طی این فرایند همه میکروارگانیسم های بیماری زا در شیر از بین می رود و شیر مدت زمان بیشتری باقی می ماند. باور اشتباهی وجود دارد مبنی بر اینکه شیرهایی که استریلیزه هستند و زمان زیادی قابلیت نگهداری دارند حاوی مواد نگهدارنده هستند. این باور اشتباه است و علت این قابلیت نگهداری برای مدت طولانی حرارت تماشا شیر در دمای بالاست. استریلیزه کردن از ارزش غذایی شیر کم نمی نماید و هیچ مواد افزودنی به آن اضافه نشده است. جالب است بدانید شیر خام که به روش سنتی جوشانده می گردد ارزش غذایی بیشتری را از دست می دهد.

شیر هموژنیزه

هموژنیزاسیون فرآیندی است که در آن آنزیم لیپاز در شیر غیر فعال می گردد. در نتیجه ذرات چربی شیر طی این فرآیند و در اثر فشار به ذرات 5 میکرون و کوچکتر تبدیل می گردد. پس از فرایند هموژنیزاسیون دیگر لایه چربی روی شیر تشکیل نمی گردد، رنگ شیر روشن تر شده و خوشمزه تر می گردد. به علت تعداد گلبول چربی کوچک تر و بیشتر دیگر دلمه نرم فراوری ننموده و فرایند هضم آسان تری دارد.

شیر بدون لاکتوز

به علت وجود لاکتوز در شیر، برخی افراد بعد از استفاده از شیر دچار نفخ، دل درد، اسهال یا حتی تهوع می شوند. این افراد مبتلا به عارضه عدم تحمل لاکتوز هستند. لاکتوز، قند شیر است و در بدن این افراد تجزیه نماینده لاکتوز یعنی آنزیم لاکتاز، وجود ندارد به همین علت سیستم گوارشی برای هضم لاکتوز دچار مشکل می گردد. در نتیجه لاکتوز بدون تجزیه شدن به روده بزرگ منتقل شده و تحت تأثیر میکروارگانیسم های روده تخمیر می گردد. سپس اسید لاکتیک و اسیدهای چرب کوتاه فراوری می نماید و منجر به بروز ناراحتی های گوارشی می گردد.

طی فرآیند فراوری شیر بدون لاکتوز، در واقع به آن آنزیم لاکتاز اضافه می نمایند. لاکتوز به قندهای ساده گلوکز و گالاکتوز تبدیل می گردد. لاکتوز که به قندهای ساده تبدیل می گردد باعث می گردد شیر طعم شیرین تری بگیرد و رنگ آن نیز تیره تر می گردد. زیرا لاکتوز نسبت به گلوکز و گالاکتوز شیرینی کمتر و رنگ روشن تری دارد. شیر بدون لاکتوز نیز مانند دیگر انواع شیر ارزش غذایی بالایی داشت و این فرآیند از آن نمی کاهد.

نکات مهم

• قبل از استفاده از هر نوع شیر حتماً آن را بجوشانید. جوشاندن شیر هر چند همه میکروب های آن را از بین نمی برد اما راه خوبی برای اطمینان نسبی پیدا کردن از سالم بودن شیر است.
• هر چند روش های آزمایشگاهی و خانگی برای کنترل کیفیت شیر وجود دارد، اما هرگز نمی توان تمامی مواد افزودنی را یافت.
• به وسیله روش هایی مشابه با آنچه معرفی گردید می تواند مواد افزودنی در دیگر لبنیات مانند پنیر و ماست را نیز تشخیص داد.
• در صورت بروز نفخ و دل درد از خوردن شیر منصرف نشوید. سعی کنید انواع بدون لاکتوز آن را بهره ببرید زیرا برای سلامتی حیاتی است.

سخن آخر

در این مقاله از خبرنگاران به آنالیز روشهای تشخیص شیر تقلبی از شیر سالم پرداختیم. سپس انواع شیر را آنالیز کردیم و با تفاوت آن ها آشنا شدیم. خبر خوب آنکه می توانید شیر تازه و باکیفیت را همین حالا از خبرنگاران سفارش داده و در زمانی کوتاه در منزل تحویل بگیرید. شما برای تشخیص شیر تقلبی و سالم از چه روش های خانگی استفاده می کنید؟